Modelarstwo łodzi w starożytności

Tworzenie modeli statków to hobby uprawiane już w starożytności. Antyczni Grecy, Egipcjanie, czy Fenicjanie mimo ograniczeń technologicznych byli w stanie tworzyć prawdziwe dzieła sztuki. Na szczęście przynajmniej część z nich jesteśmy w stanie odkryć pomimo upływu tysięcy lat.

Jakie modele tworzono w dawnych czasach?

Mimo światowych napięć żyjemy w relatywnie spokojnych czasach, szczególnie w porównaniu do antyku, kiedy wojna była wręcz permanentnym stanem. Ma to odbicie w modelach statków tworzonych w tamtych czasach; tworzono wtedy głównie miniaturowe repliki łodzi wojennych. Z drugiej strony odnaleziono także modele małych statków, które mogły być odwzorowaniem ówczesnych kutrów rybackich, statków handlowych lub też po prostu pełnić funkcję zabawek.

Starożytne modele statków odkrywano w niemal całym rejonie Morza Śródziemnego, a szczególnie na terenach ówczesnej Grecji, Egiptu i Fenicji. Szczególnie ciekawe modele antycznych łodzi znajdowane są na obszarach zajmowanych wtedy przez Fenicjan. Trudno się temu dziwić, skoro żegluga miała ogromne znaczenie dla ich kultury. Najlepiej zachowały się jednak modele statków pochodzące z rejonów starożytnego Egiptu. W tej antycznej cywilizacji zmarłym często do grobu wkładano modele statków, co było związane z obrzędem religijnym. Egipcjanie wierzyli bowiem, że taki model pomoże zmarłemu w świecie, do którego trafi po śmierci. Liczne modele statków odkryto np. w grobowcu Tutenchamona, czyli faraona żyjącego w XIV przed naszą erą. Sam Egipt często jest zaś postrzegany jako ojczyzna statków. Pierwsze informacje na ich temat pochodzą właśnie z tamtych rejonów i z biblii, gdzie występuje Arka Noego.

Jakie znaczenia mają znaleziska modeli statków?

Znaleziska modeli statków ma jednak większe znaczenie niż tylko kulturowe. Naukowcy na ich podstawie starają się bowiem ocenić, jak mogły wyglądać ówczesne pełnowymiarowe statki, aby ocenić poziom rozwoju technicznego przedwiecznych cywilizacji. Modele te dostarczają dziś naukowcom wartościowych informacji dotyczących zarówno przedwiecznej technologii żeglugi morskiej, jak i socjologicznego oraz gospodarczego znaczenia żeglarstwa. Trzeba pamiętać, że w dawnych czasach żegluga nie miała takich alternatyw jak samochody, czy samoloty, a więc jej znaczenie było jeszcze większe niż dzisiaj. Statki można więc uznać za szczyt możliwości technicznych danej cywilizacji.

Niestety, do czasów dzisiejszych przetrwała prawdopodobnie tylko garstka antycznych modeli, a czasem wątpliwości poddawana jest także autentyczność znalezisk. Same próby odwzorowania tego, jak mogły wyglądać prawdziwe statki na podstawie ich modeli nastręcza także sporo trudności. Trzeba też pamiętać, że modele nie były wolne od wad w dniu stworzenia, a przez wieki ulegały stopniowemu zniszczeniu. Nie ma bowiem żadnej pewności, że artyści tworzący modele statków mieli jakąkolwiek wiedzę dotyczącą tego, jak tworzyło się pełnowymiarowe łodzie.

W dodatku modele łodzi nie zawsze musiał być odwzorowaniem rzeczywistych statków. Ma to szczególnie duże znaczenie w przypadku łodzi znajdowanych na terytorium starożytnego Egiptu, gdzie statki pełniły rolę nie tylko praktyczną, ale były także powiązane z kultem religijnym.

Informacje, które dostarczają znaleziska starożytnych modeli statków, nie zawsze są więc precyzyjne, wciąż jednak istnieje szansa, że więcej informacji przyniosą przyszłe prace archeologów.